Nedensiz ve birden bire ortaya çıkan ve hiç idrar yapamama durumu oldukça nadir ancak çok rahatsız edici bir durumdur. Hasta, bu durumda sonda taktırma ya da kendi kendine temiz aralıklı kateter (TAK) kullanarak mesanesini boşaltmak zorunda kalır. Bu durum en az 6 ay sürdüğü takdirde idrar yapamama durumu “Kronik üriner retansiyon” ya da “nörojenik olmayan kronik tıkanıklık” adını alır.
Bir kişide idrar yapamamanın veya yetersiz boşaltmanın tanımı; işeme sonrası mesanede en az 300 ml idrar kalması olarak tanımlanır.
Neden olur?
Mesane kası (detruzör) yetmezliği/zayıflığı veya kronik mesane çıkışı tıkanıklığı yapan hastalıklara bağlı idrar yapamama oluşur.
- İdrar yapamama akut (geçici) ya da kronik (kalıcı) olabilir.
- Hasta kısmen yapabilir ya da hiç idrar yapamaz.
- Ağrılı olabilir veya ağrısızdır.
- Tıkanıklığıa bağlıdır veya tıkanıklık yoktur.
- Ürodinamide yüksek basınçlı ya da düşük basınçlıdır.
Geçici tıkanıklıkta nörolojik, onkolojik veya cerrahilere bağlı olarak kısa geçici bir sorun olabilir. Bu sorunlar ortadan kalktığında idrar sorunu çözülebileceği için bu hasta grubu kronik idrar yapamayan hastalardan farklıdır.
Tıkanıklık yapan durumlar:
- İyi huylu prostat büyümesi
- Uzun süre ilaç kullanımı ( antihistaminik, alfa agonist, antipsikotikler)
- Üretra veya mesane boynu darlığı
- Üretra taşı, tümör, kapakçık
- Önceki idrar kaçırma ameliyatları
- Disfonksiyonel işeme
Zayıf kas gücü yapan durumlar:
- Uzun süreli mesane çıkışı tıkanıklığı
- Uzun süreli ilaç kullanımı: antikolinerjik, trisiklik antidepresan, beta agonist, kalsiyum kanal blokerleri (tansiyon için), analjezik- ağrı kesiciler, opioid, benzodiazepin, uyuşturucular, antipsikotikler. ( Not: bu ilaçların çok uzun süre kullanımında oluşabilir- geçici süre alındığında ağrı kesici ya da diğer ajanlar tıkanma yapmaz)
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Kabızlık
- Yaşlılık
- Nedensiz
- Uzun süre ve yıllar boyunca idrar tutma- idrarı bekletme
Teşhis:
En az 2 farklı zamanda mesanede kalan artık idrar ölçümünde 300 ml veya üzerinde kalan idrar olması durumunda tanı konulabilir.
Altta yatan nedenlerin sinirsel olmadığı, kaza, düşme, felç ya da doğuştan olup olmadığı sorgulanmalıdır.
Böbrekler ve mesane kontrolü yapılmalı. Taş, şişme, kitle, böbrek yetmezliği araştırılmalıdır. Bazı hastalarda kronik idrar yapamama hiç bir şikayete yol açmazken- bazı hastalarda mesanede aşırı büyüme, böbrek ve kanallarda şişme hatta böbrek fonksiyon kaybı yapabilir.
İdrar yolu enfeksiyonu, üre artışı, artmış serum kreatinin değerleri olabilir.
Hidronefroz ve hidroüreteronefroz risk olduğunu gösterir.
Altta yatan durumu görebilmek adına ürodinami vazgeçilmez çok önemli bir testtir. Reflü olana hastalarda videoürodinami yapılmalıdır.
Tedavi
Günümüzde idrar tıkanıklığı için ne olursa olsun sonda kullanmak gerektiği fikri artık geçerliliğini yitirmiştir.
Hastaların tedavisinde böbrek ve mesaneye ait risk faktörleri belirlenmeli ve yüksek riskli bir durum varsa sonda, ameliyat, ilaç ya da sinirsel sistem ayarlamaları gibi farklı yöntemlerle hasta takip ve tedavi altında tutulmalıdır.
Ultrasonla böbreklerde hidronefroz, kan kreatinin ölçümü ile riskler değerlendirilir. Yüksek riskli hastalarda kısa bir dönem (2-3 hafta) için kalıcı sonda takılabilir ancak daha sonra kalıcı sonda yerine aralıklı (günde 4-6) temiz kateter kullanılmalıdır.
Semptomu olmayan, kan kreatinin değeri normal, böbreklerde hidronefroz bulunmayan yani düşük risk grubundaki hastalarda yüksek miktarda idrar kalmıyorsa sonda da dahil tedaviye gerek olmaz ama kontrol altında kalmak şarttır.
Ağrısı olan, ara ara enfeksiyon geçiren, mesane taşı oluşmuş, hidronefroz varsa bu hastalar yüksek risk grubunda sayılır ve mesanenin boşaltılması esastır. Bu genellikle temiz aralıklı kateterle (TAK) yapılır. Kalıcı kateter enfeksiyon açısından daha riskli olup bilinenin aksine aralıklı yani günde 4-6 kez takılan TAK kateterlerden daha risklidir. Uzun dönemde de mesanenin tamamen küçülmesi ile sonuçlanır.
İdrarımı yapamıyorum izmirde yaşıyorum gerçekten tanıdık bir doktor varmı bilen yassın.