Testisler erkeklerde hormonal açıdan en önemli endokrin organlardır. Gebelik döneminde fetal testosteron etkisi ile başlayan süreç doğum sonrası yenidoğan, bebek, çocukluk çağında, erişkin dönem ve tüm hayat boyunca erkeklerde testislerin salgıladığı bu hormon sayesinde devam eder.
Testislerin yerinde olması ve fonksiyonlarını tam yapıyor olmaları sayesinde erkeklerde normal endokrin ve metabolik işlevler gerçekleşir. Bu yapıların birinin ya da her ikisinin skrotal kese içinde olmaması inmemiş testis veya kriptorşidiz diye adlandırılır.
Normal zamandan önce doğan veya prematürelerde inmemiş testis daha sık görülür.
Bu durum normal değildir ve mutlaka değerlendirme ve takip gerekir. İnmemiş testis doğumda erkek çocuklarında rastlanılan en sık saptanılan genitoüriner hastalıktır. Nedeni tam olarak bilinmemektedir ancak tedavi edilmesi şarttır.
Karın içinde ( %15 )
Kanalda (%25)
Yüksek Skrotum yerleşim ( %60)
Neden tedavi?
İnmemiş testis; tedavi edilmese kısırlık, kanser riskinde artma, torsiyon ve/veya inguinal fıtık riskleri taşır. Tedavi edildiğinde bu riskler azalıri kaybolur ya da risklerin takibi kolaylaşır.
Tanısı
- Fizik muayene en önemli ve öncelikli adımdır.
- Gebelik dönemi ilaç öyküleri, anne hormonal durum, aile öyküsü sorgulanmalıdır.
- Çocuk başvurduğunda inmemiş testis 6 aylık bir sürede kendiliğinden skrotal keseye yani, yerine inmemişse ileri değerlendirme ve tedavi için uzmana yollanmalıdır.
- Her iki taraflı inmemiş testis saptanırsa olası cinsiyet bozuklukları, hipospadyas gibi rahatsızlıklar için değerlendirilmelidir.
İki taraflı inmemiş testis için hormonal değerlendirme yapılmalı ve konjenital adrenal hiperplazi incelenmeli- bu durum yoksa MIS ve - Antimüllerian hormon bakılmalıdır.
- Görüntüleme yöntemleri olan ultrason ve nadiren MR a da başvurulur.
Utangaç testis
Bu durum inmemiş testisle en sık karışan durumdur. Geçici olarak muayenede ya da bazen normalde de testislerin fıtık kesesi içine kaçmasıdır. Testsiler zaman zaman yerinde bazen de yukarda bulunur. Soğuk, hareketle, çocuğun testisleri ellemesi ile yukarı yer değiştirmesidir. Retraktil testis de denir. İnmemiş testisten ayırt etmek kolaydır ve muayenede yerine indirilir ya da çocuk uyurken bakıldığında çoğunlukla yerindedir. Herhangi bir tedavi gerektirmez çünkü çocukta sorun yaratmaz. Sadece ebeveynlerin takibi ve uzmana aralıklarla muayene gerekir- bunlar yeterlidir.
- Yıllık takip yeterlidir.
- Ergenliğe kadar takip edilir.
Ne zaman Tedavi edilmeli?
6 ayı geçen süre sonrası tanı konulmuşsa beklenmemelidir. Aynı şekilde inmemiş testiste 9-12 ay boyunca kendiliğinden inmemişse testise ameliyatla ya da ilaçla müdahale edilmelidir.
Genellikle doğum sonrası takiplerde yenidoğan kontrolü 6 ay boyunca yapılmalı ve testis torbaya inmediyse müdahale edilmelidir. Bir yıl içerisinde tedavi edilmelidir.
Sperm sayılarının gelecekte düşmemesi adına 1 yaşın altında ameliyat ve 1.5 yaşı da geçirmemek gerekir.
Nasıl Tedavi edilmeli?
- İlaç- hormonal tedavi ABD’de ameliyattan daha az tercih edilir. Genellikle tek taraflı olgularda uygulanır. Ancak etkinliği azaldığı için bu yöntem genellikle uygulanmamaktadır.
- Altı ay içinde kendiliğinden inmeyen testislerde bu süreyi takip eden bir yıl içinde ameliyatla düzeltilmelidir.
- Ergenlik öncesi inmemiş testis olan ve muayenede ele gelen testis hastalrında kasıktan ya da skrotal yani kese düzeyinde küçük bir kesi ile ameliyat gerçekleştirilir.
- Ele gelmeyen testislerde muayene anestezi altında da yapılmalı ve yine bulunamazsa kesi ile açılarak testis aranmalıdır. Abdominal girişim tek ya da iki aşamalı testisi yerine indirme işlemleri bu işlemle aynı anda yapılabilir.
- Çok uzun süre inmemiş olan testislerde diğer taraf normal ise cerrahi sırasında inmemiş testisin damarları, keseye inip inemeyeceği, boyutu incelenir ve eğer inme mümkün olmuyorsa karşı testis normal olduğu için o testis yaş da ilerlediği için alınabilir.
- Karşı taraf testisi normal olup karın içine kalmış testisi olan 10 yaş ve daha büyük çocuklarda teorik olarak kanser riski bulunduğundan karnın içinde (intraabdominal) kalan testisin cerrahi olarak alınması bir seçenektir.
- İnmemiş testisi olan hasta ebeveynleri ve hasta ameliyatla bu durum düzeltilse bile gelecekte kısırlık ve kanser gelişimi açısından takip edilmeleri gereği için bilgilendirilmelidir.
- Testis bulunamayan yani ele gelmeyen ya da ultrason veya MR ile tespit edilemeyen olgularda laparoskopi ile karın içine bakmak şarttır. İleri tedavi buna göre planlanır. Kör sonlanan damarlar varsa bir şey yapılmaz- ancak damarlar ve testis bulunursa bazen iki aşamalı ameliyat gerekir.
